''Şanghay İşbirliği Örgütü'' adını, örgütün ilk toplandığı yer olan -Şanghay-'dan almaktadır. Çin Halk Cumhuriyeti, Rusya, Kazakistan, Tacikistan ve Kırgızistan'ın 1996 yılında oluşturdukları yapılanma önceleri ''Şanghay Beşlisi'' olarak anılıyordu. Bu örgüt 2001 yılında Özbekistan'ın da katılımıyla üye sayısını 6'ya çıkarttı ve Şanghay İşbirliği Örgütü olarak anılmaya başlandı.
Temel ilke ve amaçları arasında ülkeler arası güveni,dostluğu, komşuluğu sağlamlaştırmak, barışı korumak ve çok boyutlu işbirliğini sağlamak, terörizm, ayrımcılık, aşırılığa karşı durmak, uyuşturucu, silah kaçakçılığı, yasa dışı göç vb. suçlara karşı ortaklaşa mücadele etmek, küresel bir dünya için el ele verme gibi iyi niyetli olarak nitelendirilebilecek amaçlara sahip oldukları söylense de örgütün daha çok çıkar amaçları doğrultusunda bir arada bulunduğunu söylemek yanlış olmaz.
1996 yılında, Şanghay'da, Özbekistan hariç diğer ülkelerin katılımıyla gerçekleşen ilk buluşmanın ana gündem maddesi '' sınır anlaşmazlıklarının çözümü ve gelişen İslami akımlara karşı işbirliğiydi''. Özbekistan'ın da katılımıyla 2001 yılında gerçekleşen toplantıda ise ''güvenlik ve ekonomi'' konuları üzerinde duruldu. Ülkeler birbirlerine karşı daha açık politikalar izleyecekler, güvenlik konularında daha güçlü bağlarla birbirlerine bağlanacaklardı.
Örgüt zaman zaman üye devletlerin arasında hiçbir ayrım olmadığı, güç dengelerinin tamamen eşit olarak dağıldığını söylese de bu pek doğru sayılmaz.Örgütte özellikle gelişen dünyanın baş lokomotiflerinden sayılan en çok enerji üreten Rusya, en çok enerji tüketen ülkeler arasında bulunan Çin, nispeten daha etkin.
Örgütün kapladığı nüfusa bakılıcak olursa yaklaşık üç milyar bu da dünya nüfusunun % 40 'ını oluşturuyor. Aynı zamanda örgüt bir anda dünyanın en büyük ticari pazarına sahip olmuştur. Ayrıca nükleer silaha sahip ülkelerden dördü örgüt içerisinde yer almaktadır. Bu nedenle örgüt için ''bombalı OPEC[Petrol ihrac eden ülkeler örgütü]'' tanmlaması da yapılmaktadır.
Kimilerine göre ŞİÖ'nün temel amacı Orta Asya'daki zengin petrol ve doğal gaz kaynaklarından yararlanmak. Bu yönüyle Orta Asya petrol ve doğal gazına milyonlarca $ harcıyan ABD 'ye bir meydan okuma olarak nitelendiriliyor. Bir dönem ABD örgüt'e gözlemci ülke olarak dahil olmak istemiş, bir nevi kontrolü altında tutmak istemişse de, bu isteği örgütün dahil olduğu haritadaki topraklarda yer almadığı gerekçesiyle reddedilmiştir.
Şu anda kesin olarak üye olan 6 devlet bulunmaktadır. Bunlar: Çin, Rusya, Kazakistan, Tacikistan, Kırgızistan ve Özbekistan'dır. Asil üye olmayan ancak gözlemci ülke olarak bulunan ise 4 ülke mevcuttur. Bunlar İran, Hindistan, Pakistan, Moğolistan'dır. Diyalog içerisinde olunan ancak henüz ne üye ne de gözlemci ülke statüsüne erişememiş olan bir de Afganistan vardır. Gözlemci ülkeliğe kabul edilmediği söylenen ülkeler de özet olarak ABD ve Japonya'dır.
Şanghay İşbirliği Örgütü gelişmekte olan, Nato ve AB 'nin yanında daha çekici unsurlara sahip olan bir birliktir. Önemi henüz çoğu çevre tarafından anlaşılamamıştır. Ancak kişisel görüşüm, ileride çok önemli bir konuma geleceğidir, ve gelişmeler de zaten bunu göstermektedir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder